เปรียบเทียบแผลปลูกฝี ไข้ฝีดาษ vs วัณโรค

แพทย์หญิงวรฉัตร เรสลี
อายุรแพทย์เฉพาะทางโรคติดเชื้อ

การปลูกฝีคืออะไร? การปลูกฝี คือ แผลเป็นที่ได้มาจากการฉีดวัคซีน โดยหลายท่านอาจเข้าใจผิดว่า รอยแผลเป็นที่ตนเองมี มาจากการฉีดวัคซีนป้องกันโรคฝีดาษ หรือไข้ทรพิษ ใช่หรือไม่!!!

เด็กแรกเกิดในประเทศไทยทุกคนจะต้องรับ วัคซีนป้องกันวัณโรค (BCG) ฉีดลงใต้ผิวหนังเพื่อกระตุ้นภูมิคุ้มกันของร่างกาย ลดความเสี่ยงในการติดเชื้อวัณโรคชนิดลุกลาม โดยมีตำแหน่งบริเวณหัวไหล่ซ้ายที่ฉีดเป็นประจำ และมักจะทิ้งรอยแผลเป็นไว้ในบริเวณที่ฉีด ด้วยลักษณะของรอยแผลเป็นที่มีคล้ายกับการเป็นฝี จึงเป็นที่มาของการเรียกว่า “การปลูกฝี” ซึ่งแตกต่างกันกับการปลูกฝีเพื่อป้องกันโรคฝีดาษหรือไข้ทรพิษเหมือนสมัยก่อน

เคยสังเกตกันไหมว่า รอยแผลเป็นที่หัวไหล่ของเรามีลักษณะเป็นอย่างไร?

แผลเป็นจากการฉีดวัคซีนวัณโรค (BCG) จะมีลักษณะ “แผลนูน” เนื่องมาจากการสะกิดและฉีดวัคซีนเข้าไปที่ใต้ผิวหนัง ทำให้มีแผลเป็นที่มีลักษณะนูนขึ้นมา ปัจจุบันเป็นวัคซีนพื้นฐานที่ทารกแรกเกิดต้องได้รับทุกคน ซึ่งรอยแผลเป็นจะมีลักษณะแตกต่างกันกับแผลปลูกฝีป้องกันโรคฝีดาษ ที่เป็นการใช้มีดลักษณะปลายแหลมเล็กฉีดวัคซีนเข้าไป จึงทำให้เกิดรอยบากบริเวณผิวหนัง ผู้ที่ได้รับวัคซีนฝีดาษ (Smallpox) จะมีรอยแผลเป็นที่แบนราบกว่ามีลักษณะ “แผลบุ๋ม” ซึ่งผู้ที่ได้รับวัคซีนป้องกันโรคฝีดาษ คือ ผู้ที่เกิดก่อนปี พ.ศ. 2523 หรือมีอายุมากกว่า 42 ปีขึ้นไป ทุกคนที่เกิดหลังปี พ.ศ.2523 จะไม่ได้รับวัคซีนชนิดนี้ เพราะโรคไข้ฝีดาษได้ถูกกำจัดไปจนหมดแล้ว

(Reference: Rachel Nall, MSN, CRNA, Sep 2018)

จากการศึกษาวิจัยพบว่า การรับวัคซีนป้องกันโรคฝีดาษ จะสามารถช่วยลดความเสี่ยงในการติดเชื้อโรคฝีดาษลิงได้น้อยกว่าผู้ที่ไม่เคยได้รับวัคซีนมาก่อน 5 เท่า หรือลดโอกาสการเป็นโรคได้ 80-90%สำหรับใครที่เกิดก่อนปี พ.ศ.2523 ก็ไม่ต้องตื่นตระหนก เราสามารถดูแลตัวเองและป้องกันตัวเองจากโรคฝีดาษลิงได้ แม้ว่าจะไม่ได้รับวัคซีน

ทำความรู้จัก “โรคฝีดาษลิง” (Monkeypox) แพร่เชื้อ-ติดต่ออย่างไร?