“วัคซีนเด็กในยุค COVID-19”

นายแพทย์ณัฐวัฒน์ อึ๊งวิจารย์ปัญญา
กุมารแพทย์

พูดคุยเกี่ยวกับวัคซีนของเด็กในยุคโควิด-19 … พาลูกน้อยไปรับวัคซีนจะเสี่ยงติดเชื้อหรือเปล่า? จำเป็นไหมที่จะต้องพาลูกน้อยมารับวัคซีนในช่วงที่โควิดแพร่ระบาด? วัคซีนชนิดใด เลื่อนได้ เลื่อนไม่ได้บ้าง? วัคซีนโควิด-19 สำหรับเด็กมีแล้วหรือยัง? คุณพ่อคุณแม่จะดูแลลูกน้อยอย่างไรในเมื่อลูกน้อยยังไม่ได้รับวัคซีนโควิด?

วันนี้นายแพทย์ณัฐวัฒน์ อึ๊งวิจารย์ปัญญา กุมารแพทย์ โรงพยาบาลศิครินทร์ จะมาเคลียร์ทุกข้อสงสัยให้กับคุณพ่อคุณแม่ เกี่ยวกับเรื่องการรับวัคซีนสำหรับเด็ก

วัคซีนชนิดไหนเลื่อนได้ เลื่อนไม่ได้?

สถานการณ์โควิด-19 ยังคงมีการแพร่ระบาดอยู่ คุณพ่อคุณแม่หลายท่านอาจมีความกังวลว่า ลูกจะมีความเสี่ยงได้รับเชื้อเมื่อต้องออกมารับวัคซีน แต่อย่างไรก็ตาม ควรพาลูกน้อยมารับวัคซีนตามปกติ เพราะการเลื่อนรับวัคซีนในช่วงอายุที่เหมาะสม อาจเพิ่มโอกาสการติดเชื้อในโรคที่ป้องกันได้ด้วยวัคซีน ซึ่งอาจจะทำให้มีอาการรุนแรงและเสียชีวิตได้! ซึ่งหากคุณพ่อคุณแม่มีความจำเป็นที่จะต้องเลื่อนรับวัคซีน สามารถดูคำแนะนำจากสมาคมโรคติดเชื้อในเด็กแห่งประเทศไทย ดังนี้

วัคซีนที่ควรมาฉีดตามกำหนด ไม่ควรเลื่อน วัคซีนกลุ่มนี้แบ่งออกเป็น

วัคซีนสำหรับทารกแรกเกิด ได้แก่

• วัคซีนวัณโรค (BCG)
• วัคซีนไวรัสตับอักเสบบี (Hepatitis B)
• เซรุ่มตับอักเสบบี (HBIG)

วัคซีนเพื่อป้องกันการติดเชื้อภายหลังสัมผัสผู้ติดเชื้อโรค (Post Exposure Prophylaxis) วัคซีนที่ควรฉีดเพื่อป้องกันไม่ให้เป็นโรค เมื่อเด็กไปสัมผัสโรค หรือสัมผัสกับสัตว์บางชนิด และเสี่ยงต่อการติดเชื้อ ได้แก่

• วัคซีนพิษสุนัขบ้า (Rabies)
• วัคซีนคอตีบ บาดทะยัก ไอกรน (dT, Tdap)
• วัคซีนอีสุกอีใส (VZV)
• วัคซีนหัด หัดเยอรมัน คางทูม (MMR)
• วัคซีนไวรัสตับอักเสบบี (Hepatitis B)

วัคซีนที่เลื่อนได้ประมาณ 1–2 สัปดาห์ วัคซีนในช่วง 1 ปีแรก ป้องกันโรคที่มีโอกาสทำให้เกิดอาการรุนแรงในเด็กเล็ก ได้แก่

• วัคซีนรวม คอตีบ บาดทะยัก ไอกรน (DTP)
• วัคซีนโปลิโอ (IPV, OPV)
• วัคซีนฮิบ (HIB)
• วัคซีนป้องกันไวรัสตับอักเสบบี (Hepatitis B)
• วัคซีนไข้สมองอักเสบเจอี (JE)
• วัคซีนหัด หัดเยอรมัน คางทูม (MMR)
• วัคซีนนิวโมคอคคัส หรือไอพีดี (PCV/IPD)
• วัคซีนโรต้า (Rota)
• วัคซีนไข้หวัดใหญ่ (Flu)

วัคซีนที่สามารถเลื่อนได้ 2–4 สัปดาห์ (ตั้งแต่อายุ 1 ปีขึ้นไป) ได้แก่

• วัคซีนรวมคอตีบ บาดทะยัก ไอกรน (DTP)
• วัคซีนโปลิโอ (IPV, OPV)
• วัคซีนฮิบ (HIB)
• วัคซีนนิวโมคอคคัส หรือไอพีดี (PCV/IPD)
• วัคซีนป้องกันไวรัสตับอักเสบเอ (Hepatitis A)
• วัคซีนอีสุกอีใส (VZV)

วัคซีนที่สามารถเลื่อนได้มากกว่า 1 เดือนขึ้นไป หรือรอให้สถานการณ์โควิด-19 สงบ

• วัคซีนเอชพีวี (HPV) หรือวัคซีนป้องกันมะเร็งปากมดลูก
• วัคซีนคอตีบ บาดทะยัก ไอกรน (TDaP) ในช่วงอายุมากกว่า 11 ปี

คุณพ่อคุณแม่สามารถดูคำแนะนำเพิ่มเติมหากมีความจำเป็นที่จะต้องเลื่อนนัดการรับวัคซีน สามารถพิจารณาตามแนวทางของสมาคมโรคติดเชื้อในเด็กแห่งประเทศไทย

วัคซีนไข้หวัดใหญ่ ป้องกันโควิด-19 ไม่ได้!

วัคซีนป้องกันไข้หวัดใหญ่ ไม่สามารถป้องกันโควิด-19 ได้! เนื่องจากเป็นวัคซีนคนละชนิดกัน แต่การฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่จะช่วยป้องกันกรณีที่เด็กติดโควิด-19 จะได้ไม่ติดไข้หวัดใหญ่ซ้ำซ้อน (Co-infections) หรือการติดเชื้อร่วมกันซึ่งทำให้มีอาการรุนแรงและการรักษามีความซับซ้อนมากยิ่งขึ้น โดยวัคซีนไข้หวัดใหญ่ สามารถฉีดได้ตั้งแต่อายุ 6 เดือนขึ้นไป

วัคซีน COVID-19 สำหรับเด็กมีหรือยัง?

ปัจจุบันแนะนำให้ฉีดวัคซีนโควิด-19 ในเด็กที่มีอายุมากกว่า 5 ปีขึ้นไป โดยแนะนำวัคซีนชนิด mRNA ซึ่งจะมีการกำหนดจำนวนโดสที่ควรได้รับตามคำแนะนำของกระทรวงสาธารณสุข (สธ.) ดังนี้

• เด็กอายุ 5 – 11 ปี ฉีด 2 เข็ม (0.2 ml./โดส) โดยให้เว้นระยะห่างกัน 8 สัปดาห์ (ฝาสีส้ม)
• เด็กอายุ 12 ปีขึ้นไป ฉีด 2 เข็ม (0.3 ml./โดส) โดยให้เว้นระยะห่างกัน 3-4 สัปดาห์ (ฝาสีม่วง)

อาการต้องรู้หลังรับวัคซีน อาการแบบไหนเรียกแพ้วัคซีน?

หลังจากที่รับวัคซีนโควิด-19 อาจมีผลข้างเคียงที่สามารถพบได้ เช่น อาการปวด บวม แดง ร้อนบริเวณที่ฉีด หรือมีไข้ ปวดศีรษะ คลื่นไส้เล็กน้อย ซึ่งถือเป็นผลข้างเคียงที่พบได้ปกติ โดยอาการดังกล่าวจะดีขึ้นภายใน 1-2 วัน

อาการข้างเคียงที่คุณพ่อคุณแม่ต้องสังเกต

• อาการแพ้วัคซีน ได้แก่ ผื่นขึ้น หน้าบวม ปากบวม หายใจติดขัด หายใจลำบาก
• ผลข้างเคียงชนิดรุนแรง (พบในอัตราที่ต่ำมาก) ได้แก่ เจ็บหน้าอก ใจสั่น หอบ เหนื่อยง่าย จากภาวะกล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ

โอกาสในการเกิดภาวะกล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ อยู่ที่ 16: 1,000,000 เกิดในเพศชาย สามารถรักษาได้ด้วยการใช้ยาต้านการอักเสบ NSAID และสเตียรอยด์ (Prednisolone) ซึ่งผู้ที่มีอาการนี้จะหายเป็นปกติเกือบทั้งหมด

หากเด็กๆ มีอาการดังกล่าว คุณพ่อคุณแม่ควรรีบพามาพบแพทย์ทันที เพื่อตรวจวินิจฉัยอาการ ส่วนใหญ่มักเกิดในช่วง 7-30 วัน

คำแนะนำข้อควรปฏิบัติหลังรับวัคซีน หลังได้รับวัคซีนแล้ว ควรนั่งพักและสังเกตอาการของตนเองอย่างน้อย 30 นาที เหมือนกันกับผู้ใหญ่ โดยมีอาการที่ต้องเฝ้าระวังเป็นพิเศษ

• แน่นหน้าอก เจ็บหน้าอก
• หอบ
• ใจสั่น
• เหนื่อยง่าย

หากพบความผิดปกติดังกล่าวข้างต้น ให้รีบพบแพทย์ทันที นอกจากการสังเกตอาการในช่วง 30 นาทีแรกแล้ว ควรติดตามอาการอย่างต่อเนื่องอีก 30 วัน และภายใน 7 วัน หลังจากฉีดวัคซีน ไม่แนะนำให้ออกกำลังกายหนักๆ เพราะจะทำให้หัวใจต้องทำงานเพิ่มขึ้น และความเหนื่อยล้าจากการออกกำลัง อาจทำให้เกิดความกังวลและไม่แน่ใจว่าเป็นอาการที่เป็นผลข้างเคียงจากวัคซีนหรือไม่

ไขข้อสงสัยเกี่ยวกับการรับวัคซีน COVID-19 ในเด็ก

“หากลูกน้อยติดโควิด-19 แล้วเมื่อไรจะฉีดวัคซีนได้”

“ถ้าเราฉีดวัคซีนตัวอื่นมา จะสามารถฉีดวัคซีนโควิด-19 ได้ไหม?”

เด็กๆ ที่ติดเชื้อโควิด-19 สามารถฉีดวัคซีนโควิดได้หลังจากที่ตรวจพบเชื้อไป 4 สัปดาห์ ในกรณีที่รับวัคซีนอื่นมา หากเป็นวัคซีนทั่วไป ให้เว้นระยะห่างจากวัคซีนโควิด-19 อย่างน้อย 4 สัปดาห์ แต่หากเป็นวัคซีนที่จำเป็นต้องฉีด เช่น วัคซีนป้องกันพิษสุนัขบ้า วัคซีนป้องกันบาดทะยัก สามารถฉีดได้ทันที (ฉีดพร้อม-ก่อน-หลัง วัคซีนโควิดได้)

ดูแลลูกน้อยอย่างไรให้ห่างไกลจาก COVID-19 ในวันที่ยังไม่ได้รับวัคซีน

กรณีที่เด็กๆ ยังไม่ได้รับวัคซีน คุณพ่อคุณแม่ควรดูแลโดยปฏิบัติตามคำแนะนำ 3 ข้อสำคัญดังนี้

• Social Distance รักษาระยะห่าง ไม่ควรพาลูกไปเที่ยวในสถานที่ๆ คนแออัด
• Hand hygiene  ล้างมือทุกครั้งที่จับสิ่งของ จับประตู กดลิฟต์ โดยล้างด้วยเจลแอลกอฮอล์ หรือล้างด้วยน้ำกับสบู่
• Face Mask ใส่หน้ากากอนามัยทุกครั้ง เมื่อต้องออกนอกบ้าน หรืออยู่ในที่ชุมชน เช่น การนั่งรถโดยสารประจำทาง เป็นต้น

COVID-19 ในเด็ก ลูกน้อยติดโควิดจากไหน?

กลัวว่าลูกจะเป็นโควิด-19 สังเกตอาการได้อย่างไร?

“เนื่องจากในช่วงนี้เด็กติดเชื้อ Covid-19 เพิ่มขึ้นมาก ผู้ปกครองสามารถสังเกตอาการเบื้องต้นได้ ดังนี้ … หากมีอาการไอ น้ำมูก เจ็บคอ ถ่ายเหลว อ่อนเพลีย ร่วมกับมีไข้สูงมากกว่า 39 องศา หรือมีประวัติสัมผัสใกล้ชิดกับผู้ติดเชื้อ ควรมาพบแพทย์เพื่อตรวจวินิจฉัย”