ภาวะมีบุตรยาก

ภาวะมีบุตรยาก คืออะไร

ภาวะมีบุตรยาก หมายถึง การที่คู่สมรสไม่สามารถมีบุตรได้ทั้งที่ไม่ได้คุมกำเนิด และมีเพศสัมพันธ์อย่างสม่ำเสมอเป็นเวลาอย่างน้อย 1 ปี ประมาณร้อยละ 15 ของคู่สมรส ในประเทศไทยมีประชาชนที่อยู่ในวัยเจริญพันธุ์ประมาณ 10 ล้านคู่ ดังนั้น จะมีคู่สมรสประมาณ 1.5 ล้านคู่ที่มีปัญหาดังกล่าว เราแบ่งภาวะมีบุตรยากออกเป็น 2 ชนิด คือ 1. ภาวะมีบุตรยากชนิดปฐมภูมิ คือ คู่สมรสดังกล่าวไม่เคยมีบุตรเลย 2. ภาวะมีบุตรยากชนิดทุติยภูมิ คือ คู่สมรสดังกล่าวเคยมีบุตรมาแล้ว แต่ไม่สามารถมีอีก

การตั้งครรภ์เกิดขึ้นได้อย่างไร

ในฝ่ายชาย มีการสร้างเชื้ออสุจิที่ลูกอัณฑะ เชื้ออสุจิจะทำหน้าที่เป็นเซลล์สืบพันธุ์ของฝ่ายชาย นำพาเอาลักษณะทางพันธุกรรมถ่ายทอดไปสู่บุตรต่อไป ส่วนฝ่ายหญิงประมาณกลางรอบระดูไข่จะสุกเต็มที่และเกิดการตกไข่รอบละหนึ่งใบ ในขณะเดียวกันเยื่อบุโพรงมดลูกจะมีการเจริญตัวหนาขึ้นจากการกระตุ้นของฮอร์โมนจากรังไข่ เพื่อเตรียมเป็นที่ฝังตัวของตัวอ่อน ถ้าไข่กับเชื้ออสุจิไม่มีการปฏิสนธิกันในรอบนั้น ฮอร์โมนจากรังไข่จะลดระดับลงทำให้มีการหลุดลอกของเยื่อบุโพรงมดลูกกลายเป็นระดูออกมาทางช่องคลอด

เมื่อมีเพศสัมพันธ์เชื้ออสุจิว่ายผ่านมูกบริเวณปากมดลูก เข้าไปในโพรงมดลูกและหลอดมดลูก ถ้าขณะนั้นมีไข่ตกเข้ามาในหลอดมดลูกพอดี จะเกิดการปฏิสนธิระหว่างเชื้ออสุจิหนึ่งตัวกับไข่หนึ่งใบ และเกิดการแบ่งตัวกลายเป็นตัวอ่อนตัวอ่อนดังกล่าวจะค่อยๆเคลื่อนตามหลอดมดลูกเข้ามาในโพรงมดลูก มาฝังตัวที่เยื่อบุโพรงมดลูกและเจริญเติบโตเป็นทารกต่อไป

ทำไมจึงเกิดภาวะมีบุตรยาก

ดังนั้นการหาสาเหตุจึงต้องตรวจทั้ง 2 ฝ่าย

สาเหตุจากฝ่ายชาย อาจเกิดจาก

• การสร้างเชื้ออสุจิที่ผิดปกติ
• การขนส่งเชื้ออสุจิผิดปกติ
• การมีเพศสัมพันธ์และการหลั่งน้ำเชื้อที่ผิดปกติ
• ปัจจัยอื่นๆ เช่น ความร้อน สารเคมี ความเครียดจากการทำงาน โรคประจำตัวทางร่างกายอื่นๆ

สาเหตุจากฝ่ายหญิง อาจเกิดจาก

• ความผิดปกติของการสร้างไข่ หรือการตกไข่
• ความผิดปกติของอุ้งเชิงกรานและหลอดมดลูก
• ความผิดปกติของปากมดลูกและมดลูก
• ความผิดปกติของช่องคลอด
• ปัจจัยอื่นๆ เช่น การมีเพศสัมพันธ์ห่างเกินไป ความเครียด โรคประจำตัวทางร่างกายอื่นๆ

ทำอย่างไรจึงทราบถึงสาเหตุของภาวะมีบุตรยาก

แพทย์จะซักประวัติและตรวจร่างกายโดยละเอียดทั้งฝ่ายชายและหญิง หลังจากนั้นจะส่งตรวจทางห้องปฏิบัติการเพิ่มเติมตามความเหมาะสม  

การตรวจทางห้องปฏิบัติการของฝ่ายชาย

• การตรวจเชื้ออสุจิ
• การตรวจระดับฮอร์โมน
• การตรวจทางห้องปฏิบัติการของฝ่ายหญิง
• การตรวจวัดอุณหภูมิพื้นฐานของร่างกายเพื่อดูการตกไข่
• การตรวจระดับฮฮร์โมน เพื่อค้นหาความผิดปกติของระบบต่อมไร้ท่อ และดูการทำงานของรังไข่
• การฉีดสีและเอกซเรย์โพรงมดลูก หลอดมดลูกเพื่อดูว่ามีการตีบตันหรือรูปร่างผิดปกติหรือไม่
• การตรวจคลื่นเสียงความถี่สูง โพรงมดลูก รังไข่และความผิดปกติอื่นในอุ้งเชิงกราน
• การตรวจส่องกล้อง Laparoscope ในช่องท้องเพื่อดูพยาธิสภาพต่างๆ ในอุ้งเชิงกราน และอาจผ่าเลาะผังผืดในอุ้งเชิงกรานในเวลาเดียวกันได้
• การตรวจส่องกล้อง Hysteroscopy ในโพรงมดลูกเพื่อดูพยาธิสภาพต่างๆ ในโพรงมดลูก

เราสามารถแก้ไขภาวะมีบุตรยากได้อย่างไร ในเบื้องต้นแพทย์จะรักษาสาเหตุที่แก้ไขได้

• การใช้ยารักษาตามสาเหตุที่พบ
• การผ่าตัดแก้ไขในรายที่ท่อนำไข่อุดตัน เนื้องอกมดลูก ถุงน้ำรังไข่ ผังผืดในอุ้งเชิงกราน เส้นเลือดขอดที่ถุงอัณฑะ
• การใช้ยาร่วมกับการผ่าตัดด้วยกล้อง Laparoscope ในบางราย

      อย่างไรก็ตามมีสาเหตุที่แก้ไขไม่ได้ หรือแก้ไขแล้วคู่สมรสก็ยังไม่สามารถตั้งครรภ์ได้เอง จึงจำเป็นที่จะต้องใช้เทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธุ์ต่างๆ ช่วยเหลือคู่สมรสให้ตั้งครรภ์ ได้แก่

• การผสมเทียม IUI
• การทำกิ๊ฟ Gift
• การปฏิสนธินอกรางกาย ได้แก่ การทำเด็กหลอดแก้ว IVF – ET, การทำพรอสท์ PROST, การทำเทสท์ TEST, การทำอิ๊คซี่ ICSI, การบริจาคไข่ ตัวอสุจิ ตัวอ่อน, การอุ้มบุญ, การตรวจความผิดปกติทางกรรมพันธุกรรมของตัวอ่อนก่อนการฝังตัว PGD

ขอบคุณข้อมูลจาก แพทย์หญิงภัสรา  แสงวารี
แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านเทคโนโลยีเจริญพันธุ์ โรงพยาบาลศิครินทร์ หาดใหญ่